Sınıf Öğretmenim

Yapılarına göre fiiller üçe ayrılır.

1. Basit fiiller
2. Türemiş fiiller
3. Birleşik fiiller

Fiilin en küçük parçası olan kök hâlindeki sözcüklere basit fiil denir. Bir fiilin basit olup olmadığım anlamak için o fiilin sonundaki kişi, kip, olumsuzluk ekleri çıkarılır.

ara -ma-dı-nız    kaz-dır-mış-tı                    yaz-ı-yor-um

kök                    kök                                  kök

Ad ya da fiil köklerine yapım eki getirilerek türetilmiş olan fiillere türemiş fiil denir.

oku-t-     -»        okut (mak)

baş-la-    ->        başla (mak)

uzak-laş-  ->        uzaklaş (mak)

Birden çok sözcüğün biçim ve anlam bakımından birleşmesiyle oluşan fiillere birleşik fiiller denir. Birleşik fiiller dörde ayrılır:

1. Yardımcı fiillerle yapılan birleşik fiiller

Ad ve ad soylu sözcüklerle bütünleşerek onlann cümlede yüklem olmasını sağlayan fiillere yardımcı fiiller denir. “Olmak, etmek, eylemek, kılmak” gibi.

Var olmak, yok olmak, boş olmak, iyi olmak, kötü olmak...

Hayret etmek, alay etmek, dans etmek, yardım etmek...

1. Özel (kurallı) birleşik fiiller

İki fiilin birleşmesiyle oluşan fiillere özel birleşik fiiller ya da kurallı birleşik fiiller denir. Birleşik fiiller dörde ayrılır:

a) Yeterlilik fiili: Fiil kök ve gövdelerine “-a, -e” eklerinden biri getirildikten soma “bilmek” eylemi getirilerek yapılır.

Yeterlilik fiilinin olumsuzu “-e, -a” ekinden soma “-me, -ma, -maz, -mez” eki getirilerek yapılır.

b)       Tezlik fiili: Fiil kök ve gövdelerine “-ı, -i, -u, -ü” eklerinden biri getirildikten soma “vermek” eylemi getirilerek yapılır.

c)      Sürerlik fiili: Fiil kök ya da gövdesine “-e, -a” eklerinden biri getirildikten sonra “durmak, kalmak, kaymak” eylemlerinden biri getirilerek yapılır.

koşadurmak, gidedurmak, çıkagelmek, alıkoymak, uyuyakalmak, söylenegelmek...

d)      Yaklaşma fiili: Fiil kök ya da gövdelerine “-e, -a” eklerinden biri getirildikten soma “yazmak” eylemi getirilerek yapılır.

düşeyazmak, öleyazmak, kırılayazmak...

1. Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller

Bu fiiller bir adla bir fiilin biçimce ve anlamca kaynaşmasından oluşmuştur.

başvurmak, elvermek, varsaymak...

1. Deyimleşmiş Birleşik Fiiller

Bir olayı, bir kavramı anlatmak için kurulmuş, sonuna mastar eki almış bir eylemle biten deyimlerdir.

akıntıya kürek çekmek, çam devirmek, çalım satmak, aklı başından gitmek, suya sabuna dokunmamak...